Bảng biểu từ

Biểu từ là từ được hình thành qua một cái bảng, vào phần Phụ lục để xem nó. Chú ý đến tính hệ thống của nó: nghĩa của tất cả 45 từ trong từng ô được hình thành dựa trên từng yếu tố của hàng ngang đầu và cột dọc đầu tiên. Ví dụ như các từ sau:

• ĉio – mọi việc, vạn vật (nói chung)
• ĉiu – mỗi thứ, mỗi người (cụ thể)
• ĉiuj – mọi người, mọi người (cụ thể)
• ĉiam – mọi lúc
• iom – một chút

Một vài từ có thể được thêm hậu tố -j (số nhiều) và -n (tân cách).

• Hậu tố -j chỉ được thêm vào -u and -a. (Không có ĉio vì nó đã bao trùm cả số nhiều.)
• Hậu tố -n có thể được thêm vào -o, -u, -a và -e.

Lưu ý các biểu từ có chứa -o và -u. Các biểu từ có chứa -o chỉ những không rõ, được nói chung chung. Còn khi ta nói đến những thứ cụ thể, ta dùng các từ có chứa -u.

• Ĉu vi konas tiun libron? – Bạn có biết cuốn sách đó không? (Một cuốn sách cụ thể)
• Ne, mi ne komprenas tion, kion vi parolis pri. – Không, tôi không hiểu gì về cái mà bạn đang nói cả.

Kio

• Kio – việc gì, cái gì
• kion – cái gì (ở tân ngữ)

Ví dụ:

• Kio okazis? – Chuyện gì đã xảy ra vậy?
• Kion vi manĝas? Kukon mi manĝas. – Bạn đang ăn cái gì vậy? Mình đang ăn bánh ngọt.

Kiu

• Kiu – ai đó (số ít), cái nào đó
• kiun – ai đó (số ít), cái nào trong số đó (đứng ở tân ngữ)
• kiuj – những ai (số nhiều), mấy cái nào
• kiujn – những ai (số nhiều), những cái nào trong số đó (đứng ở tân ngữ)

Kia

Từ này rất khó để phân biệt với kiel, do khi dịch ra cả hai đều là "như thế nào".

Kia: ra sao, có tính chất gì.

Kiel: làm như thế nào, theo cách gì.

Ví dụ:

• Kia estas la vetero? – Thời tiết như thế nào?
• Kian aŭton vi havas? – Bạn có chiếc xe hơi hiệu gì vậy?
• Kiaj estas ŝiaj leteroj? – Bức thư của cô ấy như thế nào?
• Kiajn fotojn vi faris? – Bạn đã chụp những bức ảnh thể loại gì vậy?

Người ta còn dùng cả hai trong các câu cảm thán.

• Kia nova aŭto! – Quả là một chiếc xe hơi đời mới!
• Kiel beleta tiu knabino estas! – Thật là một cô bé xinh xắn!

Kie

• Kie – ở đâu, ở tại nơi nào
• Kien – đến đâu, đi đến nơi nào

Ví dụ:

• Kie mi estas? – Tôi đang ở nơi nào?
• Kien vi iras? – Bạn đang đi đến vậy?

Kết hợp cùng với các giới từ

• Al kiu – đến ai, ai (đã) đến
• kun kiu – cùng với ai, ai (đã) cùng với
• al tiu – tới người đó
• inter tiuj – giữa những cái đó

Mức độ so sánh

So sánh hơn được hình thành bằng pli:

• pli bona – tốt hơn
• pli granda – to lớn hơn

So sánh nhất được hình thành bằng plej:

• plej bona – tốt nhất
• plej granda – to nhất

Từ ol được dùng để thay thế từ than của tiếng Anh, trong tiếng Việt không có từ tương đồng. Chỉ duy nhất dùng ol khi so sánh hơn.

• pli bona ol vi – tốt hơn bạn

Than khi so sánh nhất thì sẽ dùng el.

• La plej bona el ĉiuj – Đứa tốt nhất trong bọn chúng.

Ghi nhớ:

• So sánh hơn: pli … ol
• So sánh nhất: la plej … el

Pli và plej còn có thể dùng với trạng từ.

• pli rapide – nhanh hơn
• plej rapide – nhanh nhất

Dum

Dum vừa được dùng như một giới từ ("trong lúc") vừa là liên từ kết nối hai mệnh đề ("trong khi").

• Li sidas dum la manĝo. – Anh ấy ngồi trong khi ăn.
• Ŝi skribas dum li legas. – Cô ấy viết trong khi anh ấy đọc.

Ĉi

Trợ từ ĉi được dùng với các biểu từ bắt đầu bằng ti- để chỉ phạm vi gần. Việc ĉi đứng trước hay đứng sau không quan trọng.

• tiu – cái đó, người đó / tiu ĉi hoặc ĉi tiu – cái này, người này
• tie – ở đó / tie ĉi hoặc ĉi tie – ở đây

Người ta còn dùng ĉi cho các cụm từ rút gọn như:

• ĉi-matene = en ĉi tiu mateno – sáng này
• ĉi-nokte = en tiu ĉi nokto – đêm nay
• ĉi-jare = en ĉi tiu jaro – năm nay

Hậu tố -ind

có nghĩa là "đáng để làm gì đó" hoặc "xứng đáng".

• aŭskultinda – đáng để lắng nghe
• leginda – đáng để đọc
• bedaŭrinde – không may (nghĩa đen: đáng để tiếc)
• nedankinde – đáp lại lời cảm ơn dankon (nghĩa đen: không đáng để được cảm ơn)