Alfabet
Esperancki alfabet składa się z 28 liter: a, b, c, ĉ, d, e, f, g, ĝ, h, ĥ, i, j, ĵ, k, l, m, n, o, p, r, s, ŝ, t, u, ŭ, v, z. Litery czytamy, jak w języku polskim, z następującymi różnicami:
- ĉ = cz;
- ĝ = dż;
- ĥ = ch, we współczesnym esperancie litera ĥ prawie zupełnie została zastąpiona prze literę k np.: ĥemio=kemio (chemia);
- ĵ = ż;
- ŝ = sz;
- ŭ = ł, jak u w Europa, auto;
- v = w
Wymowa
Wyrazy czytamy dokładnie tak, jak zostały napisane, wymawiając wszystkie litery np.: ĉambro = [czambro]; seĝo = [sedżo, nie sedźo]; kio = [k-i-o, nie kijo, kjo]; nia = [n-i-a, nie nija].
Akcent
Wyrazy akcentujemy, jak w języku polskim, na przedostatniej sylabie: te-le-fo-no, a-mi-ko, ra-di-o. Wyrazy jednosylabowe akcentujemy na jedynej sylabie: kaj, en.
Przedimek la
Przedimek la, nieodmienny i jeden dla wszystkich rodzajów, przypadków i liczb, wyróżnia konkretny rzeczownik spośród wielu innych.
Seĝo estas en cxambro. – Krzesło (jakieś) jest w pokoju.
La seĝo estas mia. – (To) krzesło jest moje.
Zaimki osobowe
- mi – ja
- vi – ty
- li – on
- ŝi – ona
- ĝi – ono
- ni – my
- vi – wy
- ili – oni
Zaimki dzierżawcze
- mia – mój
- via – twój
- lia – jego
- ŝia – jej
- ĝia – tego
- nia – nasz
- via – wasz
- ilia – ich
Vi używamy zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej.
Li używamy wyłącznie w stosunku do mężczyzn; ŝi do kobiet; ĝi do przedmiotów i zwierząt.
Zaimki dzierżawcze tworzymy dodając do zaimków końcówkę przemiotnikową -a.
Rzeczownik
Końcówka rzeczowników to -o.
- tablo – stół
- lernanto – uczeń
- patro – ojciec
Liczba mnoga
Liczbę mnogą tworzymy przy pomocy końcówki -j, dodajemy ją do rzeczowników, przymiotników i zaimków dzierżawczych.
- tabloj – stoły
- instruistoj – nauczyciele
- viaj lernantoj – twoi uczniowie
Czasownik
Końcówka czasowników w czasie teraźniejszym to -as.
- mi estas – jestem
- vi estas – jesteś
- li estas – on jest
- ŝi estas – ona jest
- ĝi estas – to jest (dziecko, lalka)
- ni estas – jesteśmy
- vi estas – jesteście
- ili estas – są
- mi sidas – siedzę
- vi sidas – siedzisz
- li sidas – on siedzi
- ŝi sidas – ona siedzi
- ĝi sidas – to siedzi (zwierzę)
- ni sidas – siedzimy
- vi sidas – siedzicie
- ili sidas – siedzą
Bezokolicznik
Końcówka bezokoliczników to -i.
Ĉu?
- Ĉu – czy
- Ĉu vi laboras? – Czy pracujesz?
- Ĉu vi estas instruisto? – Czy jesteś nauczycielem?
Kiu/Kio
- Kiu – kto, który; Kio – co, czym
- Kiu vi estas? – Kim jesteś? (imię, nazwisko)
- Kio vi estas? – Czym jesteś? (zawód)
- Kiu instruisto sidas? – Który nauczyciel siedzi?
jes/ne
- Jes – Tak; Ne – Nie
- Ĉu la patro estas en la ĉambro? – Czy tata jest w pokoju?
- Jes, la patro estas en la ĉambro – Tak, tata jest w pokoju.
- Ne, la libro ne estas sur la tablo – Nie, książka nie jest na stole.
-ist
zawód:
- instruisto – nauczyciel
- sportisto – sportowiec
- laboristo – pracownik
- esperantisto – esperantysta
-in
rodz. żeński
- patro – ojciec
- lernanto – uczeń
- instruisto – nauczyciel
- instruistino – nauczycielka