الفبا

الفبای اسپرانتو از ۲۸ حرف در دو شکل کوچک و بزرگ تشکیل شده است. حروف کوچک عبارت‌اند از: a، b، c، ĉ، d، e، f، g، ĝ، h، ĥ، i، j، ĵ، k، l، m، n، o، p، r، s، ŝ، t، u، ŭ، v، z

اسپرانتو از چپ به راست نوشته می‌شود. حروف بزرگ در کنار شکل کوچکشان عبارت‌اند از: Aa، Bb، Cc، Ĉĉ، Dd، Ee، Ff، Gg، Ĝĝ، Hh، Ĥĥ، Ii، Jj، Ĵĵ، Kk، Ll، Mm، Nn، Oo، Pp، Rr، Ss، Ŝŝ، Tt، Uu، Ŭŭ، Vv، Zz

به تلفظ این حروف توجه کنید:

• a صدای «آ» می‌دهد.
• b صدای «ب» می‌دهد.
• c صدایی شبیه به «تْس» دارد؛ به طوری که «ت» و «س» باید همرمان تلفظ شوند.
• ĉ صدای «چ» می‌دهد.
• d صدای «د» می‌دهد.
• e صدای «ـِ» می‌دهد.
• f صدای «ف» می‌دهد.
• g صدای «گ» می‌دهد.
• ĝ صدای «ج» می‌دهد.
• h مانند «ه» در «همراه»
• ĥ صدای «خ» می‌دهد.
• i مانند «ی» در «دیدن»
• j مانند «ی» در «یک». aj, ej, oj, uj به این شکل تلفظ می‌شوند:
  • aj = آی
  • ej = اِی
  • oj = اُی
  • uj = اوی
• ĵ صدای «ژ» می‌دهد.
• k صدای «ک» می‌دهد.
• l صدای «ل» می‌دهد.
• m صدای «م» می‌دهد.
• n صدای «ن» می‌دهد.
• o صدای «ـُ» می‌دهد.
• p صدای «پ» می‌دهد.
• r صدای «ر» می‌دهد.
• s صدای «س» می‌دهد.
• ŝ صدای «ش» می‌دهد.
• t صدای «ت» می‌دهد.
• u مانند «و» در «کوه»
• ŭ تلفظ این حرف شبیه v است؛ با این تفاوت که هنگام تلفظ لب‌ها گرد می‌شوند و دندان‌ها به لب برخورد نمی‌کنند. aŭ, eŭ به این شکل تلفظ می‌شوند:
  • aŭ = آو
  • eŭ = اِو
• v مانند صدای «و» در «ورزش». دقت کنید که هنگام تلفظ، دندان‌ها به لب ها برخورد کنند.
• z صدای «ز» می‌دهد.

تلفظ واژه‌ها

واژه‌های اسپرانتو همان طوری که نوشته می‌شوند تلفظ می‌شوند. یعنی با همان تلفظ‌هایی که در بالا گفته شدند. علامت «!» به‌کاررفته در مثال‌ها نشان‌دهنده‌ی تکیه‌گاه است که جلوتر با آن آشنا خواهید شد:

• amiko = آ می! کُ
• ĉambro = چامب! رُ
• ĝi = جی
• metroo = مِت رُ! اُ
• frato = فْرا! تُ («فِ را! تُ» غلط است)
• stari = سْتا! ری («اِس تا! ری» غلط است)
• certa = تْسِر! تا

تکیه

در واژه‌هایی که بیش‌تر از دو بخش دارند بر بخش ماقبل آخر تکیه می‌شود؛ یعنی باید محکم‌تر، طولانی‌تر یا بلندتر گفته شود. در مثال‌های زیر، تکیه‌گاه با علامت «!» مشخص شده است

• te-le-FO-no (تِ لِ فُ! نُ)
• ra-DI-o (را دی! اُ)
• kaj (کای)
• a-MI-ko (آ می! کُ)
• ES-tas (اِس! تاس)
• AN-kaŭ (آن! کاو)

مراقب واژه‌هایی چون historio باشید: هیس تُ ری! اُ

حرف تعریف

حرف تعریف la است و با تغییر جنسیت، حالت یا تعداد تغییری نمی‌کند. در صورتی که حرف تعریف به کار نرود واژه نکره است:

• la amiko – (این/آن) دوست
  • amiko – یک دوست، دوستی
• la laboro – (این/آن) کار
  • laboro – یک کار، کاری

ضمایر شخصی

• mi – من
• vi – تو، شما
• li – او (آقا)
• ŝi – او (خانم)
• ĝi – او، این، آن
• ni – ما
• ili – ایشان، این‌ها، آن‌ها

ضمیر li برای آقایان، ضمیر ŝi برای خانم‌ها و ضمیر ĝi برای حیوانات، اشیا و کودکان به کار می‌رود. ضمیر ili برای همه‌ی این‌ها به کار می‌رود.

ضمایر ملکی

ضمایر ملکی با افزودن پایانه‌ی -a به ضمایر شخصی ساخته می‌شوند و صفت حساب می‌شوند:

• mia – مال من، ـَم
• via – مال تو، ـَت، مال شما، ـِتان
• lia – مال او، ـَش
• ŝia – مال او، ـَش
• ĝia – مال او، ـَش، مال این، مال آن
• nia – مال ما
• ilia – مال ایشان، ـِشان، مال این‌ها، مال آن‌ها

اسم‌ها

واژه‌هایی که به پایانه‌ی -o ختم شوند اسم هستند. این پایانه جنسیت را تعیین نمی‌کند. اگر لازم باشد با افزودن پسوند -in واژه را مؤنث می‌کنیم.

• tablo – میز
• lernanto – شاگرد (چه آقا باشد چه خانم)
• lernantino – شاگرد (خانم)

جمع

پایانه‌ی جمع -j است. هم اسم‌ها و هم صفت‌ها این پایانه را می‌پذیرند. مثلا:

• tabloj – میزها
• lernantoj – شاگردان
• viaj lernantoj – شاگردانت

فعل‌ها

1. پایانه‌ی مصدرها -i است. به عنوان مثال:
   • lerni – یاد گرفتن
   • labori – کار کردن
   • esti – بودن
2. پایانه‌ی فعل مضارع یا حال -as است. فعل‌های مضارع برای تمامی اشخاص به یک شکل است. به عنوان مثال:
   • mi sidas – من می‌نشینم
   • vi sidas – تو می‌نشینی یا شما می‌نشینید
   • ni sidas – ما می‌نشینیم
   • ili sidas – آن‌ها می‌نشینند

Ĉu?

این یک کلمه‌ی پرسشی است که سؤالاتی با جواب «بله» یا «خیر» می‌سازد:

• Ĉu vi sidas? – آیا تو می‌نشینی؟ آیا تو نشسته‌ای؟ آیا شما می‌نشینید؟ آیا شما نشسته‌اید؟
• Ĉu vi skribas? – آیا تو می‌نویسی؟ آیا تو داری می‌نویسی؟ آیا شما می‌نویسید؟ آیا شما دارید می‌نویسید؟

Kiu?

این کلمه‌ی پرسشی هم به معنی «چه کسی؟» و هم در نقش صفت به معنی «کدام» به کار می‌رود.

• Kiu vi estas? – تو کی هستی؟
• Kiu instruisto sidas? – کدام معلم می‌نشیند؟ کدام معلم نشسته است؟

پسوند -ist

زمانی به کار می‌رود که بخواهیم افراد را با توجه به کاری که انجام می‌دهند، بنامیم.

• instruisto – معلم
• hotelisto – هتل‌دار، صاحب هتل
• esperantisto – اسپرانتودان، طرف‌دار اسپرانتو، اسپرانتیست

پسوند -in

برای ساختن اسم مؤنث به کار می‌رود:

• patro – پدر
  • patrino – مادر
• lernanto – شاگرد
  • lernantino – شاگرد (خانم)
• instruisto – معلم
  • instruistino – معلم (خانم)

پاسخ مثبت

jes یعنی «بله».

• Ĉu vi estas en la ĉambro?
  • Jes, mi estas en la ĉambro.

پاسخ منفی

ne یعنی «نه». از این واژه برای منفی کردن فعل نیز استفاده می‌شود:

• Ne, mi ne estas en la ĉambro.