1. Amiko Marko
Το Αλφάβητο
Το αλφάβητο της Εσπεράντο αποτελείται από 28 γράμματα:
a, b, c, ĉ, d, e, f, g, ĝ, h, ĥ, i, j, ĵ, k, l, m, n, o, p, r, s, ŝ, t, u, ŭ, v, z.
Προφέρονται ως εξής:
- a = όπως το ελληνικό φωνήεν "α"
- b = "μπ" όπως προφέρεται στην αρχή μιας λέξης πχ "μπίρα"
- c = "τσ" όπως προφέρεται στην αρχή μιας λέξης πχ "τσόχα"
- ĉ = "τσσ" παχύ όπως ο αγγλικός φθόγγος "τσ" (chair)
- d = "ντ" όπως προφέρεται στην αρχή μιας λέξης πχ "ντόμινο"
- e = όπως το ελληνικό φωνήεν "ε"
- f = "φ" όπως "φανφάρα"
- g = "γκ" όπως προφέρεται στην αρχή μιας λέξης πχ "γκάζι"
- ĝ = "τζ" όπως προφέρεται στην αρχή μιας λέξης πχ "τζάμι"
- h = "χ" ελαφρά προφερόμενο όπως το αγγλικό "h" (home)
- ĥ = "χ" κανονικά προφερόμενο όπως "χολέρα"
- i = όπως το ελληνικό φωνήεν "ι"
- j = όταν βρίσκεται πριν απο ένα φωνήεν διαβάζεται "γι" όπως "γιέρμα".
Όταν όμως ακολουθεί μετά από φωνήεν, τότε γίνεται δίφθογγος και διαβάζεται σαν ένα κοντό "ι".
Τα aj, ej, oj, uj είναι οι αντίστοιχοι δίφθογγοι από τα a, e, o, u.
Ετσι:- aj = "αϊ" όπως "καημός"
- ej = "εϊ" όπως "μέϊκαπ"
- oj = "οϊ" όπως "μπόϊ"
- uj = "ουϊ" όπως "σουϊτα", που προφέρεται γρήγορα.
- ĵ = "ζζ" παχύ όπως "μεζούρα"
- k = "κ" όπως "καφές"
- l = "λ" όπως "λαιμός"
- m = "μ" όπως "μαμά"
- n = "ν" όπως "νάνος"
- o = όπως το ελληνικό φωνήεν "ο"
- p = "π" όπως "πατάτα"
- r = "ρ" όπως "ρυθμός", ιδανικά να ρολάρει
- s = "σ" όπως "σάρκα"
- ŝ = "σσ" πολύ παχύ όπως ο αγγλικός φθόγγος "sh" (sharp)
- t = "τ" όπως "τιμόνι"
- u = όπως η ελληνική δίφθογγος "ου"
- ŭ = Δεν χρησιμοποιείται ποτέ μόνο του, αλλά πάντα σαν δίφθογγος aŭ, eŭ, με τα a, e αντιστοίχως.
Διαβάζεται σαν ένα κοντό "ου" όπως στο Eŭropo = "εουρόπο" (Ευρώπη). Ετσι:- aŭ = "αου" όπως το αγγλικό "mouth"
- eŭ = "εου" όπως "eh-oo".
- v = "β" όπως "βιβλίο"
- z = "ζ" όπως "ζώνη"
(σελ. 13)
Η Προφορά
Οι λέξεις προφέρονται ακριβώς όπως γράφονται, εφαρμόζοντας τα ισοδύναμα που αναφέρονται παραπάνω, π.χ.
- amiko = α-μί-κο
- ĉambro = τσά-μπρο
- ĝi = Τζιι.
(σελ. 13)
Ο Τόνος
'Ολες οι λέξεις (με περισσότερες από μια συλλαβές) τονίζονται στην παραλήγουσα, π.χ.
- te-le-FO-no (τε-λε-ΦΟ-νο)
- ra-DI-o (ρα-ΝΤΙ-ο)
- kaj (κάϊ)
- a-MI-ko (α-ΜΙ-κο)
- ES-tas (ΕΣ-τας).
- προσοχή: AN-kaŭ (ΑΝ-καου, γιατί το καου είναι μια συλλαβή).
(σελ. 16)
Το Άρθρο
Το οριστικό άρθρο είναι ένα, το la.
Είναι το ίδιο για όλα τα γένη, πτώσεις και αριθμούς.
Δεν υπάρχει αόριστο άρθρο:
- la amiko – ο φίλος
- amiko – ένας φίλος
- la amikino – η φίλη
- amikino – μία φίλη
- la laboro – η εργασία
- laboro – εργασία
- la libro – το βιβλίο
- libro – ένα βιβλίο
- la libroj – τα βιβλία
- libroj – (μερικά) βιβλία
(σελ. 19)
Προσωπικές Αντωνυμίές
- mi – εγώ
- vi – εσύ
- li – αυτός
- ŝi – αυτή
- ĝi – αυτό
- ni – εμείς
- vi – εσείς
- ili – αυτοί-ές-ά
Οι αντωνυμίες li, ŝi, ĝi χρησιμοποιούνται ακριβώς όπως "αυτός, αυτή, αυτό".
(σελ. 26)
Κτητικές Αντωνυμίες
Δημιουργούνται προσθέτοντας στις προσωπικές την κατάληξη -a:
- mia – (δικός-ή-ό) μου
- via – (δικός-ή-ό) σου
- lia – (δικός-ή-ό) του
- ŝia – (δικός-ή-ό) της
- ĝia – (δικός-ή-ό) του
- nia – (δικός-ή-ό) μας
- via – (δικός-ή-ό) σας
- ilia – (δικός-ή-ό) τους
(σελ. 39)
Ουσιαστικά
Στην Εσπεράντο όλα τα ουσιαστικά, αρσενικού, θηλυκού και ουδέρερου γένους έχουν την ίδια κατάληξη -o.
- amiko – φίλος
- amikino – φίλη
- tablo – τραπέζι
- forto – δύναμη
- espero – ελπίδα
- urbo – πόλη
- homo – άνθρωπος
- lernanto – μαθητής
- lernantino – μαθήτρια
(σελ. 23)
Πληθυντικός
Ο πληθυντικός σχηματίζεται με την προσθήκη του συμφώνου -j μετά την κατάληξη.
Τα ουσιαστικά, τα επίθετα και οι μετοχές παίρνουν αυτή την κατάληξη π.χ.:
- amikoj – φίλοι
- amikinoj – φίλες
- tabloj – τραπέζια
- fortoj – δυνάμεις
- esperoj – ελπίδες
- urboj – πόλεις
- homoj – άνθρωποι
- lernantoj – μαθητές
- la viaj lernantoj – οι μαθητές σου
- la miaj lernantinoj – οι μαθήτριες μου
(σελ. 23)
Ρήματα
- Η κατάληξη απαρέμφατου είναι -i, ίδια σε όλα τα πρόσωπα και αριθμούς:
- lerni – να μαθαίνω, να μαθαίνεις, να μαθαίνει
- labori – να εργάζομαι, να εργάζεσαι, να εργάζεται
- esti – να είμαι, να είσαι, να είναι
- Η κατάληξη Ενεστώτα (Οριστικής) είναι -as, ίδια σε όλα τα πρόσωπα και αριθμούς:
- mi sidas – εγώ κάθομαι
- vi sidas – εσύ κάθεσαι
- li sidas – αυτός κάθεται
- ŝi sidas – αυτή κάθεται
- ĝi sidas – αυτό κάθεται
- ni sidas – εμείς καθόμαστε
- vi sidas – εσείς κάθεστε
- ili sidas – αυτοί-ές-ά κάθονται.
(σελ. 27)
Το ερωτηματικό μόριο Ĉu?
Κάθε ερωτηματική πρόταση στην Εσπεράντο αρχίζει συνήθως με το ερωτηματικό λεξίδιο ĉu, ή με μια από τις ερωτηματικές απλές λέξεις (ki-?).
Το λεξίδιο ĉu δείχνει απλά την ερώτηση, χωρίς να έχει κάποια συγκεκριμένη σημασία. Ελεύθερα μεταφράζεται, χωρίς αυτό να είναι αναγκαίο με το "Μήπως;".
Η αναμενόμενη απάντηση σε μια ερώτηση που αρχίζει με το ĉu είναι ναι/όχι, χωρίς να αποκλείονται και άλλες πιθανές απαντήσεις:
- Ĉu vi sidas? – Κάθεσαι;
- Ĉu vi skribas? – Γράφεις; Μήπως γράφεις;
Είναι ευνόητο ότι το ĉu δεν χρησιμοποιείται σε ερωτηματικές προτάσεις που αρχίζουν απο ερωτηματική απλή λέξη (ki-?).
Το ερωτηματικό ĉu χρησιμοποιείται επίσης και στην πλάγια ερώτηση, αποδίδοντας το μήπως ή αν (όχι υποθετικό) της ελληνικής.
- Ŝi demandis min, ĉu mi iros kun ŝi. – Με ρώτησε αν θα πάω μαζί της.
- Mi ne scias, ĉu vi komprenis. – Δεν γνωρίζω αν κατάλαβες.
(σελ. 94)
Η απλή λέξη Kiu? (σελ. 73)
Η ερωτηματική λέξη kiu λειτουργεί και ως αντωνυμία ("ποιός;") αλλά και σαν επίθετο ("ποιός;"), π.χ.
- Kiu vi estas? – Ποιός είσαι;
- Kiu instruisto sidas? – Ποιός δάσκαλος κάθεται;
(σελ. 73)
Το επίθημα -ist
Το επίθημα -ist χρησιμοποιείται για να ορίσει το επάγγελμα ενός ατόμου, ή κάποια δραστηριότητα στην οποία εμπλέκεται τακτικά.
Χρησιμοποιείται μετά από ρίζες ρηματικού, ουσιαστικού, ή επιθετικού χαρακτήρα:
- instruisto – δάσκαλος
- laboristo – εργάτης
- hotelisto – ξενοδοχοϋπάλληλος
- esperantisto – Εσπεραντιστής, υποστηρικτής της Εσπεράντο
- ŝtelisto – κλέφτης
- biciklisto – ποδηλάτης
- komikisto – κωμικός (επάγγελμα)
(σελ. 152)
Το επίθημα -in
Το επίθημα -in χρησιμοποιείται για να μετατρέψει ένα ουσιαστικό σε θηλυκού γένους:
- viro – άντρας
- virino – γυναίκα
- patro – πατέρας
- patrino – μητέρα
- knabo – αγόρι
- knabino – κορίτσι
- avo – παππούς
- avino – γιαγιά
- lernanto – μαθητής
- lernantino – μαθήτρια
- instruisto – δάσκαλος
- instruistino – δασκάλα
(σελ. 23)
Βεβαιωτικό Μόριο Jes
Το βεβαιωτικό μόριο jes σημαίνει "ναι".
- Ĉu vi estas en la ĉambro? - Είσαι μέσα στο δωμάτιο;
- Jes, mi estas en la ĉambro. - Ναι, είμαι μέσα στο δωμάτιο.
Αρνητικό Μόριο Ne
Το αρνητικό μόριο ne αντιστοιχεί στο "όχι" (αντίθετο του "ναι") και στο "δεν":
- Ne, mi ne estas en la ĉambro. - Όχι, δεν είμαι μέσα στο δωμάτιο.
Οι αριθμοί σελίδων παραπέμπουν στο σπουδαίο βιβλίο του Σπύρου Σαραφιάν "Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑ ΕΣΠΕΡΑΝΤΟ - ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ", Αθήνα 1987. Αρκετές ιδέες και παραδείγματα στηρίζονται επίσης στο βιβλίο αυτό.
