Πίνακας Απλών Λέξεων

Μελέτησε τον Πίνακα Απλών Λέξεων στο παράρτημα, παρατηρώντας πόσο λογικά έχει δημιουργηθεί.

Ο Πίνακας περιλαμβάνει 5 στήλες:

• ki- (ερωτηματικό-αναφορικό)
• ti- (δεικτικό)
• i- (αόριστο)
• ĉi- (περιληπτικό)
• neni- (αρνητικό)

και 9 γραμμές:

• -o (κάτι ακαθόριστο)
• -u (πρόσωπο ή κάτι καθορισμένο)
• -am (χρόνος)
• -a (ιδιότητα)
• -e (τόπος)
• -el (τρόπος)
• -om (ποσότητα)
• -al (αίτιο)
• -es (κυριότητα)

Συνδυάζοντας κάθε μία στήλη με κάθε μια γραμμή προκύπτουν 45 απλές λέξεις. Το νόημα καθεμιάς από αυτές προκύπτει από τη σημασία του στοιχείου στήλης σε συνδυασμό με τη σημασία του στοιχείου γραμμής.

Αν, για παράδειγμα, συνδυάσεις την πρώτη στήλη ki- (ερωτηματικό ή αναφορικό) με την τρίτη γραμμή -am (χρόνος) προκύπτει η λέξη kiam, που, ανάλογα με τη θέση της στην πρόταση, είτε είναι ερωτηματικό χρόνου και σημαίνει πότε;, ή αναφορικό χρόνου και σημαίνει όταν.

• Kiam ni iros al la kinejo? – Πότε θα πάμε σινεμά;
• Kiam via frato venos. – Όταν θα έλθει ο αδελφός σου.

Ένα ακόμα παράδειγμα: Συνδύασε την τρίτη στήλη i- (αόριστο) με την πέμπτη γραμμή -e (τόπος) και θα προκύψει η λέξη ie, που είναι αόριστο τόπου και σημαίνει κάπου.

• Ie estas mia amo. – Κάπου υπάρχει η αγάπη μου.

Αν μάθεις τη σημασία των στηλών και των γραμμών, μπορείς εύκολα να θυμάσαι και τις 45 λέξεις! Για αρχή απομνημόνευσε τα ακόλουθα:

• ĉio – τα πάντα
• ĉiu – καθένας, κάθε μία
• ĉiuj – όλοι (πληθυντικός)
• ĉiam – πάντα
• iom – λίγο, κάπως, μάλλον

Ορισμένες από τις απλές λέξεις του πίνακα μπορεί να δεχτούν τις καταλήξεις -j (πληθυντικός) και -n (αιτιατική):

• η κατάληξη -j μπορεί να μπει σε αυτά που τελειώνουν σε -u και -a
• η κατάληξη -n σε αυτά με -o, -u, -a και -e:

Kio

• Kio? – τι; (ερωτηματικό)
• Kio – ό,τι (αναφορικό)
• kion? – τι (σαν αντικείμενο)

Παράδειγμα:

• Kio estas sur la tablo? – Τι υπάρχει πάνω στο τραπέζι;
• Kio okazis estis agrabla. – Ό,τι συνέβη ήταν ευχάριστο.
• Kion vi manĝas? Kukon mi manĝas. – Τι τρως; Τρώω ένα γλυκό.

Kiu

• Kiu? – ποιός-αο; (ερωτηματικό)
• Kiu – οποίος-α-ο (αναφορικό)
• kiun? – ποιόν-αν-αν (ερωτηματικό)
• kiuj? – ποιοί-ες-ά (ερωτηματικό)
• kiujn? – ποιούς-ες-ά (ερωτηματικό)

Παραδείγματα:

• Kiu vi estas? – Ποιός-α-ο είσαι;
• La viro kiu parolas estas mia frato – Ο άνδρας που [ο οποίος] μιλάει είναι ο αδελφός μου;

Kia

Παραδείγματα:

• Kia estas la vetero? – Πώς είναι ο καιρός; (ερωτηματικό)
• Kia virino! – Τι γυναίκα! (αναφορικό)
• Kian aŭton vi havas? – Τι είδους αυτοκίνητο πήρες;
• Kiaj estas ŝiaj leteroj? – Πώς μοιάζουν τα γράμματα της;
• Kiajn fotojn vi faris? – Τι είδους φωτογραφίες τράβηξες;

Kie

• Kie – Πού (ερωτηματικό), όπου (αναφορικό)
• Kien – Προς τα πού, πρός όπου

Παραδείγματα:

• Kie mi estas? – Πού είμαι; (ερωτηματικό)
• Kie vi staros, mi estos apud vi. – Όπου σταθείς θα είμαι κοντά σου. (αναφορικό)
• Kien vi iras? – Προς τα πού πας;

Απλές λέξεις με προθέσεις

• Al kiu – σε ποιό, προς ποιό
• kun kiu – με ποιό
• al tiu – προς εκείνο
• inter tiuj – μεταξύ εκείνων

_{(σελ. 70)}

Βαθμοί σύγκρισης

Η σύγκριση στην Εσπεράντο έχει δύο βαθμούς, τον συγκριτικό και τον υπερθετικό.
Ο συγκριτικός βαθμός σχηματίζεται με το pli (πιό).
Το συγκριτικό "από" μεταφράζεται σε ol:

• pli bona – καλύτερος-η-ο
• pli granda – μεγαλύτερος-η-ο
• pli bona ol vi – καλύτερος-η-ο από σένα
• Maria estas malpli bela ol Eleni – Η Μαρία είναι λιγότερο όμορφη από την Ελένη.

Ο υπερθετικός βαθμός σχηματίζεται με το la plej (περισσότερο).
Το υπερθετικό "από" μεταφράζεται σε el:

• la plej bona – ο βέλτιστος-η-ο
• la plej granda – ο μέγιστος-η-ο
• Sofia estas la plej bela – Η Σοφία είναι η πιο όμορφη.
• La plej bona el ĉiuj – ο πιό καλός-η-ο από όλους.
• Eleni estis la plej bela el ĉiuj virinoj – Η Ελένη ήταν η πιο όμορφη από όλες τις γυναίκες.

Τα pli και plej χρησιμοποιούνται επίσης με επιρρήματα:

• pli rapide – πιό γρήγορα
• la plej rapide – τα περισσότερο γρήγορα

_{(σελ. 126)}

Η πρόθεση/σύνδεσμος Dum

Το dum δείχνει το χρόνο που συμβαίνει κάτι. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο σαν πρόθεση ("κατή τη διάρκεια") αλλά και σαν σύνδεσμος ("ενώ"):

• Li sidas dum la manĝo. – Αυτός κάθεται κατά τη διάρκεια του γεύματος.
• Ŝi skribas dum li legas. – Αυτή γράφει ενώ αυτός διαβάζει.

_{(σελ. 181)}

Το λεξίδιο Ĉi

Το δεικτικό λεξίδιο ĉi χρησιμοποιείται με απλές λέξεις που αρχίζουν από ti- για να δείξει εγγύτητα στο χώρο ή στο χρόνο. Σύγκρινε:

• tiu – εκείνο / tiu ĉi or ĉi tiu – αυτό εδώ
• tie – εκεί / tie ĉi or ĉi tie – εδώ

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί πριν ή μετά από τις δεικτικές απλές λέξεις tio, tiu, ties, tie.

• tiu libro – εκείνο το βιβλίο
  • tiu ĉi libro – αυτό εδώ το βιβλίο
• tio, kion vi diris – εκείνο που είπες
  • tio ĉi estas stranga – αυτό εδώ είναι παράξενο
• ties la libro – εκείνου το βιβλίο
  • ties ĉi la libro – αυτού εδώ το βιβλίο
• via libro estas tie – το βιβλίο σου είναι εκεί
  • via libro estas ĉi tie – το βιβλίο σου είναι εδώ

_{(σελ. 150)}

Το επίθημα -ind

σημαίνει "άξιος-α-ο για":

• aŭskultinda – άξιος-α-ο να ακουστεί
• leginda – άξιος-α-ο ανάγνωσης
• bedaŭrinde – δυστυχώς (ακριβολογώντας: άξιο μετάνοιας)
• nedankinde – ευγενική απάντηση στο dankon (ακριβολογώντας: ανάξιο για ευχαριστώ)

Το ind μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί αυτοτελώς, όπως:

• indo – αξία
  • mia vivo ne plu havas indon – η ζωή μου δεν έχει πια αξία
• inda – άξιος-α-ο
  • infano inda je puno – παιδί άξιο για τιμωρία
• indi – το να αξίζω
  • mi indas vian helpon – αξίζω τη βοήθεια σου

_{(σελ. 221)}

_{Οι αριθμοί σελίδων παραπέμπουν στο σπουδαίο βιβλίο του Σπύρου Σαραφιάν "Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑ ΕΣΠΕΡΑΝΤΟ - ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ", Αθήνα 1987. Αρκετές ιδέες και παραδείγματα στηρίζονται επίσης στο βιβλίο αυτό.}